صفحه محصول - مبانی و ارکان قاعده عسر و حرج و مصادیق آن در ماده 1130 قانون مدنی

توضیحات

دانلود پایان نامه رشته حقوق

مبانی و ارکان قاعده عسر و حرج و مصادیق آن در ماده 1130 قانون مدنی

مقدمه

ماده 1130 قانون مدنی به زوجه اجازه داده است در مواردی که ادامه زندگی زناشویی، وی را در وضعیت عسر و حرج قرار دهد، با مراجعه به حاکم و اثبات حالت عسر و حرج، درخواست طلاق نماید. عام بودن این ماده برای زن این امکان را قرار داده که بدون توجه به مبنای ایجادی عسر و حرج، با اثبات علت موجد سختی و تنگی، خود را از علقه زوجیت رها سازد. اگر چه عام بودن ماده موضوع مورد بحث از مزایای مهم آن است، اما از سوی دیگر موجب سلیقه ای شدن کاربرد آن گردیده است.

قاعده نفی عسرو حرج از "قواعدی است که فقها در موارد فراوان به آن استناد کرده و به موجب آن به نفی تکالیفی که مستلزم عسر و حرج برای مکلف است حکم صادر کرده اند. استناد به این قاعده، اختصاصی به باب خاصی از ابواب فقه ندارد، بلکه در مباحث مختلف اعم از عبادات و معاملات بدان تمسک شده است . اهمیت قاعده نفی عسرو حرج تا بدانجاست که در فقه اسلامی کاربرد زیادی داشته است و آیات و روایات متعددی که در خصوص قاعده وجود دارد، مبین چنین منزلتی است: " قاعده لاحرج نیز از قواعد معروف اسلامی است ودر تمامی ابواب فقه-عبادات، معاملات، سیاست- جاری می شود ."

قاعده نفی عسر و حرج در حقوق خارجی نیز تحت عنوان دیگری به کار رفته است و کاربرد موضوعی آن در جهات مختلف نقش حساس و مهم آن را برجسته می سازد:" در حقوق بین الملل و نیز حقوق داخلی بسیاری از کشورها نظریه ای تحت عنوان نظریه تغییر اوضاع و احوال" یا "نظریه حوادث پیش بینی شده" مطرح است که شباهت زیادی با قاعده نفی عسر و حرج در فقه و حقوق اسلامی دارد ..." نظریه مذکور عبارت است از امور غیر قابل پیش بینی به مفهوم خاص آن است و منظور، بحران های اقتصادی و یا وقوع پدیده های اقتصادی غیر قابل پیش بینی است که توان مالی قرار داد را بر هم زند و در نتیجه اجرای آن را برای متعهد دشوار وبسیار گران می سازد . امور غیر قابل پیش بینی به طور مطلق اجرای قرارداد را مطلقاً ناممکن نمی سازند, بلکه سبب به هم خوردن موازنة مالی و اقتصادی قرارداد شده و در نتیجه تعهدات طرف قرارداد شدت یافته واجرای آن به طور غیر قابل پیش بینی گران تمام می شود .

تغییرات باعث دگرگونی احوال یک طرفه ودر نتیجه ایجاد مشقت وحرج می گردد که در نتیجه آن طرف متعهد می تواند از انجام تعهد سرباز زند. البته در این مورد باید تمام شرایطی که برای حادثة پیش بینی نشده ضروری است,رعایت شود. به عنوان مثال, خود فرد آن را ایجاد نکرده باشد .قابل ذکر است که در برخی نظام های حقوقی مثل فرانسه تئوری پیش بینی نشده یا عسر و حرج در حقوق تعهدات مردود اعلام شده است و اصول کلی تعهدات و التزام طرفین به انجام تعهدات قراردادی همچنان معتبر و پا بر جاست, اما در کشورهایی مثل آلمان و سوییس این تئوری پذیرفته شده است؛اما موضوع بحث این بخش تحلیل و توضیح مبانی و ارکان عسر و حرج زوجه در فقه اسلامی است که قانون ما نیز برگرفته از آن می باشد

کلمات کلیدی:

طلاق

عسر و حرج

قاعده عسر و حرج در طلاق

فهرست مطالب

مقدمه ......................................................................................................................................2

بخش اول- مبانی و ارکان قاعده عسر و حرج

فصل اول- کلیات ..............................................................................................................4

مبحث اول- تعاریف عسر و حرج ........................................................................................5

-تعاریف لغوی ........................................................................................................................5

-تعاریف حقوقی .....................................................................................................................6

-تعریف و موارد عسر و حرج در قانون مدنی و سایر قوانین ایران ........................................7

فصل دوم – مبانی و ارکان قاعده عسر و حرج .........................................................8

مبحث اول – کتاب.................................................................................................................9

مبحث دوم – سنت ..............................................................................................................11

- روایت عبدالعلی مولی آل سام ...........................................................................................12

-حدیث مشهور نبوی ووصایای پیامبر ..................................................................................12

- روایت زواره ......................................................................................................................13

- العسریفسد الاخلاق, سهل یدر الارزاق ..............................................................................14

مبحث سوم – اجماع ...........................................................................................................15

مبحث چهارم – عقل ...........................................................................................................16

- بنای عقلا ...........................................................................................................................16

- قاعده لطف ........................................................................................................................18

بخش دوم- مصادیق عسر و حرج درماده 1130ق.م

فصل اول- تحلیل اصلاحات قانونی ماده 1130ق.م ..............................19

مبحث اول- موارد درخواست طلاق از سوی زوجه قبل از اصلاحات.................20

مبحث دوم - سیر تحول م. 1130ق.م ....................................................................22

-تفسیر م. 1130 ق.م مصوب 1314 .........................................................................22

-اولین اصلاحیه در سال 1361 وورود قاعده عسر و حرج .......................................26

1-مبنای فقهی اصلاح م. 1130ق.م ...........................................................................26

2-دایره شمول عسر و حرج در م. 1130...................................................................28

3- معیار تمییز عسر و حرج در م. 1130...................................................................28

4- مصادیق عسر و حرج زوجه در م. 1130 ............................................................29

مبحث سوم- آخرین اصلاحیه م. 1130قانون مدنی ...............................................30

-علل اصلاح م. 1130 در سال 1370 .......................................................................31

1- جواز رجوع زوجه به محکمه مقید به اثبات عسر و حرج زوجه ........................31

2- نتیجه مثبت و منفی ماده ......................................................................................31

- اصلاحیه م.1130 در سال 1370 ............................................................................32

فصل دوم - مصادیق عسر و حرج زوجه و درخواست طلاق به استناد آن..............................33

مبحث اول- شرایط و محدوده اعمال م.1130اصلاحی 1370.............................33

- موجود بودن سبب عسر و حرج در زمان درخواست طلاق ..................................33

- محدودیت اعمال م. 1130 ق.م به عقد نکاح دائم......................................34

- احراز عسرو حرج توسط دادگاه ................................................................35

مبحث دوم – عناوین موضوعی عسر و حرج در م.1130 ق.م و تبصره الحاقی به آن در سال1381...........36

- تقسیم بندی عناوین عسر و حرج ..............................................................39

1- عسر و حرج در نتیجه عوامل طبیعی .......................................................39

الف-عسر و حرج زوجه در نتیجه اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر....39

ب- عقیم بودن زوج و عسر و حرج حقیقی زن ...........................................42

ج- جلوگیری از بچه دار شدن زن و عسر و حرج زوجه .............................43

د- ابتلا زوج به بیماریهای صعب العلاج .......................................................44

2-عسر و حرج در نتیجه عوامل خارجی ......................................................45

الف – حبس قطعی و طولانی زوج ...............................................................46

ب- ترک زندگی خانوادگی توسط زوج .......................................................47

ج- سوء رفتار زوج و عسر و حرج زوجه ....................................................49

3- عسر و حرج شخصی و موقعیت زوجه ...................................................51

الف –استنکاف یا عجز شوهر از پرداخت نفقه و عسر و حرج زن ...............51

ب- طلاق با وکالت زن .................................................................................54

مبحث سوم – نکاتی در مورد م. 1130 اصلاحی 1370 ............................58

- اجرای م.1130 ق.م در موضوعات مواد 1029 قبل از چهار سال وم. 1129 ق.م بدون نیاز به مقدمات ...............59

- امکان تحقق عسر و حرج قبل از تمکین خاص و پیش از عروسی و اسکان مشترک ......................................60

- ضرورت وجودی م. 1130 ق.م .................................................................62

- نتیجه گیری و پیشنهاد ................................................................................63

- منابع و مآخذ .............................................................................................71